فال تاروت
فال تاروت
« تاروت » مجموعهاي از كارتهاي بازي است كه از نيمه قرن ۱۵ام ميلادي در قسمتهاي مختلف اروپا مانند فرانسه و ايتاليا براي ورق بازي گروهي مورد استفاده قرار ميگرفته است. از اواخر قرن ۱۸ام تا به امروز پيروان آن و نهانجويان (كاوشگران دانشهاي مخفي و راز آلود)، تاروت را وسيلهاي براي پيشگويي و يا حتي گذرگاهي در سير بعد ذهني و روحاني قلمداد ميكنند.
بطور كلي كارتهاي تاروت در اروپا بيشتر به منظور بازي استفاده ميشود ولي در كشورهاي انگليسي زبان ومناطقي كه بازي آن انجام نميشود، تاروت اصولاً جنبه فالگيري دارد. برخي محققان سرچشمه كارتها را از مصر باستان و يا كابالا ميدانند ولي مدركي دال بر استفاده آن براي پيشگويي و طالع بيني قبل از قرن ۱۸ وجود ندارد. ومحققان استفاده از آن براي فالگيري را جنبه ي تفريحي مي دانند.
تاروت از ۴ دسته خال كه هركدام شامل ۱۰ كارت شماره دار (از آس تا ۱۰) و ۴ كارت تصوير دار است، تشكيل ميشود. بعلاوه تاروت داراي ۲۱ خال حكم متمايز ويك كارت به نام «دلقك» نيز ميباشد (بسته به نوع بازي دلقك ميتواند نقش بالاترين حكم را داشته ويا اصلاً نقشي نداشته باشد). نهانجويان خالهاي حكم ودلقك را «بزرگ آركانا» و نيز باقي كارتهاي يادشده را «كوچك آركانا» ناميدهاند.
ريشهشناسي
واژه انگليسي و فرانسوي تاروت از «تاروچي» ايتاليايي ريشه گرفته كه خودش ريشه مشخصي ندارد. طبق نظريه ديگري نام تاروت از «رودخانه تارو»(شمال ايتاليا، در نزديكي پارما)گرفته شده؛ بنظر ميرسد خود بازي ريشه در شمال ايتاليا،ميلان يا بولونيا دارد. ديگر نويسندگان باور دارند كه تاروت از واژه عربي «طُرُق» به معني راهها آمده وبعضي آنرا از «تَرَكَ» به معني «پشت سر گذاشتن» ميدانند. حتي ريشهشناسي فرانسوي آنرا از «طَرح» به معناي نقشه ميپندارد.
«دي جبلين» ،كشيش و محقق سوييسي، اظهار داشت كه تاروت از واژههاي قبطي «تار» به معني سلطنتي و «رو» به معني «جاده» آمده پس «تاررو» يعني «راه سلطنتي» به سوي فرزانگي. البته مصرشناسان در ريشهشناسي زبان مصري، مدركي براي تاييد اين نظريه خودساخته نيافتند. از دقت در اين واژهها به معناي مشتركي ميرسيم كه اشاره به راه و روش دارد كه نهانجويان آنرا بسوي كمال و بينهايت ميدانند.
پرسش ديگري مطرح است كه آيا تاروت به «هاروت و ماروت» اشاره شده در آيات قرآن مرتبط است؟ بر طبق اين آيه گروهي از قوم بني اسراييل،جادوگري را براي انجام آزمايش از دو فرشته به نام هاروت و ماروت ميآموزند؛ همچنين بيان ميكند كه اين دانش ميتواند توسط شيطان به افراد ديگر منتقل شود.
تاريخچه
كارتهاي بازي احتمالاً از قاهره در اواخر قرن ۱۴ وارد اروپا شده است. اين كارتها خالهايي بسيار مشابه با ۴ خال تاروت دارند كه عبارت از شمشير،تركه،جام و سكه هستند. خالهاي تاروت هنوز در ورق بازي سنتي ايتاليا،اسپانيا و پرتغال وجود دارد.
ورقهاي مصور احتمالاً بين سالهاي ۱۴۱۸ تا ۱۴۲۵ بوجود آمدهاند. اين دست ورق با ۱۶ كارت از تصاوير خدايان يوناني وخالهايي به شكل ۴ نوع پرنده توصيف شده كه رايج نبوده است.
نخستين كارتهاي شناخته شده تاروت بين سالهاي ۱۴۳۰ تا ۱۴۵۰ ميلادي در ميلان، فرارا و بولونيا خلق و در اين حين تصاوير نمادين به دست رايج داراي ۴ خال افزوده شدند. كارتهاي جديد «خال حكم» نام گرفتند؛ كهن ترين تاروت بجا مانده به پانزده دست ورق چندپاره باز ميگردد كه براي خانواده «ويسكانتي- اسفورزا»، حكمرانان ميلان، نقاشي شده بوده است. به نظر ميرسد اين بازي در ۱۴۵۰ كه سال شاد و پرجشن وسروري در تاريخ ايتالياست، اهميت يافته است.
در ۱۴۹۱ نقشهاي ويژهاي كه نشانگر فلسفه، اجتماع، تخيل، طالع بيني و پيشگويي وهمچنين قهرمانان رومي،يوناني و يا بابلي بودند، به تاروچي ايتاليا افزوده شد.
كارتهاي دست ساخت تاروت در قرن ۱۴ مورد حمله شديد خطبايي كه مدعي وجود ذات شيطان در آن بودند، قرار گرفت. با وضع موجود بيشتر حكومتها تاروت را آزاد و بعضي آنرا قدغن اعلام كردند. با آمدن صنعت چاپ، توليد انبوه دست ورقها ميسر شد كه ورقهاي اين دوره از شهرهاي مختلف فرانسه بجا مانده است. محبوترين الگوي چاپ دست ورقهاي اوليه متعلق به شهر مارسي ميباشد كه به «تاروت مارسلي» معروف است.
بازي هاي تاروت
هدف اصلي كارتهاي تاروت بازي وسرگرمي بوده است؛ پيدايش نخستين قوانين پايه به دست نوشته «مارتيانو دا تورتونا» قبل از ۱۴۲۵ وبعد از آن به سال ۱۶۳۷ برميگردد. بازي تاروت گوناگوني فرهنگي بسياري دارد. تاروت در ايتاليا محبوبيت كمتري پيدا كرد؛ در عوض تعداد بازيها خارج از ايتاليا بسيار زياد ميباشد. تاروت فرانسوي (تاروك) نزد محليان اين كشور بسيار محبوب است و همچنين در اروپاي مركزي بطور گسترده بازي ميشود.
پيشگويي و اسرارآميزي تاروت
هر كارت تاروت داراي يك تصوير ويك عنوان است كه هركدام بيانگر مفهوم ويژهاي ميباشد. باور پيشگويي تاروت اين است كه كارتهاي رو شده براي شركت كننده ديدگاهي از آينده و حتي وضعيت كنوني او را در اختيارش قرار ميدهد. پيشگويي با كارتهاي بازي احتمالاً اولين بار به كتابي به نام «الهامات فرانچسكو ماركوليني» مربوط ميشود كه روشي ساده را از انتخاب تصادفي كارتهايي كه جدا از فال بيمعني بودند، ارايه ميداد. اما دست نوشتههايي از سالهاي ۱۷۳۵ و ۱۷۵۰ مداركي ناقص از استفاده تاروت طبق ترتيب كارتها براي پيشگويي هستند. همچنين در خاطرات ژاكامو كاسانووا در۱۷۶۵ آمده كه معشوقه روس او با ورق تاروت فال ميگرفته است. كارتهاي تاروت بعدها با عرفان و جادو تلفيق شدند. البته تاروت تا قرون ۱۸ و۱۹ مورد اقتباس نهانجويان،رمز شناسان ويا انجمنهاي سري قرار نگرفته است. اين سنت هنگامي باب شد كه دي جبلين مطالعات خود را در سال ۱۷۸۱، درباره نمادهاي مذهبي و آثار آن در دنياي امروزي منتشر كرد. او نخست اثبات كرد كه نمادهاي تاروت مارسلي بيانگر رازهايي از خدايان مصري، ايسيس و تحوت است. از شناسايي كارتهاي تاروت بوسيله «كتاب تحوت» صريحاً به اين نتيجه ميرسيم كه تا به امروز تاروت در سير تلاش نهانجويان براي عروج و كمال وجود داشته است.
گوناگوني
گوناگوني بسياري در طراحي الگوها و اشكال تاروت وجود دارد. از نظر تاريخي يكي از مهمترين طراحيها متعلق به تاروت مارسلي است كه حتي در قرن بيستم نيز محبوبيت بالايي كسب كرد. برخي از دست ورقهاي امروزي نيز از طراحي منحصربهفرد «نيكلاس كانور» در ۱۷۶۰ الگو ميگيرند. در فلورانس نيز دست گسترده «مينچياته» استفاده ميشده است كه اين دست ورق شامل ۹۶ كارت بوده كه نماد طالع بيني داشتند و در آن بجاي ۴ خال رايج از عناصر چهارگانه يعني آب، هوا، خاك و آتش استفاده ميشده است.
برخي از دستها فقط به عنوان آثار هنري وجود دارند و برخي ديگر نيز فقط خالهاي حكم (خالهاي تصوير) را دارا هستند.
دست تاروت فرانسوي
اين نوع دست طي قرن ۱۸ام در آلمان پديدار شد كه نسل اول آن تصاويري از حيوانات را به عنوان خالهاي حكم درج كرده بود و «تاروت حيواني» نام داشت. سازنده آلماني اين دست ورق بواسطه نوآوريش اعتبار ويژهاي در مونيخ بدست آورد. تاروت فرانسوي، دست امروزي و رايجي است كه در فرانسه، آلمان و ديگر كشورهاي اروپاي مركزي بازي ميشود. تصاوير نمادين تاروت فرانسوي از دست قديمي تر تاروت ايتاليايي الگو گرفته است. به جز چند مدل جديد، اين دست منحصراً براي بازي است و به ندرت از آن براي طالع بيني استفاده ميشود.
دست ايتاليايي آشكار
اين دست، كهن ترين دست ساخته شده است كه نخستين بار در قرن ۱۵ام در شمال ايتاليا بوجود آمد و بعلاوه «تاروت اسرار آميز» بر پايه اين دست ساخته شده است.۴ دست از اين مدل هنوز بازي ميشوند كه عبارتند از :
«تاروت پيه مونتي» كه شامل ۴ خال شمشير، گرز، جام و سكه است كه سران هركدام شاه، ملكه، شواليه و سرباز به علاوه اعداد ۱(آس) تا ۱۰ ميباشند وخالهاي حكم آن به ترتيب: فرشته(۲۰- با اينكه از نظر عددي رده دوم است ولي بالاترين حكم را دارد)، جهان(۲۱)، خورشيد(۱۹)، ماه(۱۸)، ستاره(۱۷)، برج(۱۶)، شيطان(۱۵)، ميزان (۱۴)، مرگ(۱۳)، سر به دار(۱۲)، عدالت(۱۱)، چرخ فلك (سرنوشت-۱۰)، صوفي(۹)، قدرت(۸)، ارابه(۷)، عاشق و معشوق(۶)، پاپ(۵)، پادشاه(۴)، شهبانو(۳)، راهبه(۲)، جادوگر(۱) و دلقك.
«تاروت بيزانسي» مانند «تاروت سوييسي» است ولي از نظر نقاشي و طراحي متفاوتند. بعلاوه در تاروت سوييسي كارتهاي ژوپيتر، جونو و قضاوت به ترتيب جايگزين پاپ، راهبه و فرشته شدهاند و همچنين از برج به عنوان «خانه خدا» ياد ميشود.
«تاروت بولونيايي» هم از نظر طراحي و هم ساختار با تاروتهاي قبلي فرق دارد. در اين دست شمارههاي دو تا پنج هر خال حذف شدهاند و همچنين خال حكمهاي متفاوتي دارد كه هيچكدام شماره ندارند و چهارتاي آنها همسان هستند.
«تاروت سيسيلي» نيز طراحي متفاوتي دارد و كارتهاي آن كوچكتر هستند. در اين دست بعضي خال حكمها را تغيير داده و ۲۱ را با كارتي به نام «بيچارگي» عوض كرده است و بعلاوه شمارههاي دو و سه خال سكه، يك تا چهار خالهاي ديگر حذف شدهاند بنابراين ۶۴ كارت دارد.
تاروت اسرار آميز
اتيلا، نهانجوي فرانسوي، اولين كسي بود كه تاروت بازبيني شدهاي را رواج داد كه فقط هدف اسرار آميزي بجاي بازي داشت. با باور اينكه كارتهاي تاروت از كتاب تحوت بيرون آمدهاند، تاروت اتيلا داراي فضاي مصر باستان است. اين دست ۷۸ كارته دو بخش مجزا دارد :
بزرگ آركانا(به معني راز بزرگ) يا خال حكم كه شامل ۲۲ كارت است: فرشته،جهان، خورشيد، ماه، ستاره، برج، شيطان، ميزان، مرگ، سر به دار، عدالت، چرخ فلك، كشيش بزرگ، قدرت، ارابه، عاشق و معشوق، پاپ، شاه، شهبانو، راهبه، جادوگر و دلقك.
كوچك آركانا (راز كوچك) ۴ خال و ۵۶ كارت دارد كه هر خال داراي ۱۰ كارت شماره دار و ۴ كارت تصوير (شاه، ملكه، شواليه و سرباز) است. خالهاي تاروت سنتي ايتاليا شمشير،سكه،تركه و جام هستند كه در تاروت امروزي به جاي سكه «لوح» يا «ستاره پنج پر» نيز استفاده ميشود.
تاروت تحوتي
«تاروت تحوتي» (به انگليسي: Thoth Tarot) دستهاي كارتهاي تاروت پيشگويي ميباشند كه توسط بانو فريدا هريس و بر اساس دستورات آليستر كراولي طراحي شده است.
تاروت امروز
امروزه تاروت داراي گونههاي بينهايتي است كه توسط هنرمندان، عكاسان و طراحان مختلف جهان بنابر فرهنگها و سليقههاي گوناگون خلق شدهاند. مانند تاروتهاي بيسبال،كيتي،هكر،گربه نما ،كيمياگري و تعداد بيشماري مدل ديگر كه طرفداران بسياري را به خودشان جلب كردهاند. اخيراً جند بازي كامپيوتري نيز از بازي تاروت ساخته شده است.
دركل دنياي امروز به تاروت كمتر به عنوان بازي و سرگرمي بلكه بيشتر به عنوان مجموعهاي مرموز و اسرارآميز در امر طالع بيني و پيشگويي نگاه ميشود؛ به نحوي كه حتي در داخل ايران نيز فال تاروت و از آن گذشته،فال ورق، بسيار رايج است و افراد زيادي با تعابير گوناگون از آن براي طالع بيني استفاده ميكنند. در ايران نيز مدتي است كه فال تاروت مورد توجه مردم قرار گرفته است كه وب سايت تاروت يكي از مراجع فارسي فال تاروت محسوب ميشود.
برچسب: ،